مراتب عاقبت بینی و عقلانیت

مراتب عاقبت بینی و عقلانیت

محمدامین مروتی

مولانا در دفتر اول آورده است که فرق انسان ها در میزان عاقبت نگری شان است. هر چیز سفیدی شکر نیست. ممکن است زهر باشد:

۲۵۹۵      چَشم آخِربین تَوانَد دید راست                 چَشمِ آخُربین غُرور[1] است و خَطاست

۲۵۹۶      ای بَسا شیرین که چون شِکَّر بُوَد             لیک زَهر اَنْدر شِکَر مُضْمَر[2] بُوَد

اما عاقبت بینی مراتبی دارد. عاقلان به بو سم را از شکر تشخیص می دهند. عده ای باید آن را بچشند. عده ای باید بخورند تا متوجه سمیت شوند و عده ای زمانی متوجه می شوند که عوارض سم بر بدن و در مدفوع ظاهر گردد:

۲۵۹۷      آن که زیرک‌تَر به بو بِشْناسَدَش              وان دِگَر چون بر لَب و دَندان زَدَش

۲۵۹۸      پس لَبَش رَدَّش کُند پیش از گِلو             گَرچه نَعْره می‌زَنَد شَیْطانْ کُلوا[3]

۲۵۹۹      وان دِگَر را در گِلو پیدا کُند                    وان دِگَر را در بَدَنْ رُسوا کُند

۲۶۰۰      وان دِگَر را در حَدَث[4] سوزِش دَهَد            ذوقِ آن زَخْمِ جِگَردوزَش دَهَد

عده ای پس از گذشت زمان و عده ای پس از مرگ و در قیامت متوجه حقیقت سم می شوند:

۲۶۰۱      وان دِگَر را بَعدِ اَیّام و شُهور[5]                  وان دِگَر را بَعدِ مرگ از قَعْرِ گور

۲۶۰۲      وَرْ دَهَنْدَش مُهلَت اَنْدر قَعْرِ گور               لابُد آن پیدا شود یَوْمُ النُّشور[6]

[1] غرور: فریب

[2] مضمر: پنهان

[3] کلوا یعنی بخور

[4] حدث: مدفوع

[5] شهور جمع شهر یعنی ماه ها

[6] یوم النّشور یعنی قیامت

مراقبت از کوزه تن

مقام بشر و قلب مومن

مراتب عاقبت بینی و عقلانیت