از انقلاب ی تا انقلاب تکنولوژیک

از انقلاب ی تا انقلاب تکنولوژیک

محمدامین مروتی

ویل دورانت گفته بود نجات گرسنگان به دست انقلابات علمی میسر می شود نه انقلابات ی.

مارکسیسم بر شکاف طبقاتیِ ناشی از انباشت سرمایه بالید. بارِ انباشت سرمایه و مراحل نخستین سرمایه داری، به دلیل پایین بودن نرخ سود، بیش از همه بر شانة کارگران سنگینی می کرد. کتاب مارکس و انگلس موسوم به "وضع طبقه کارگر در انگلستان" به خوبی بازتاب دهنده این وضعیت طاقت فرساست: شانزده ساعت کار در روز با حداقل دستمزد بخور و نمیر در حد بازتولید نیروی کار. این وضعیت با انقلاب تکنولوژیک و به تعبیری بر سر عقل آمدن سرمایه داری، تغییر کرد. کارگران نیز یقه سفید شدند و به طبقه متوسط پیوستند.

برخلاف زمان مارکس، امروز مرگ ناشی از پرخوری بر مرگ ناشی از گرسنگی پیشی گرفته است. رصد این موضوع به سادگی در فیلم های سیاه و سفید قرن گذشته نیز میسر است. مثلا در فیلم های چارلی چاپلین کمتر کسی را می بینیم که غذای سیر بخورد یا ده ها وصله و پینه بر لباس نداشته باشد. حتی در زمان بچگی ما رفو کردن پارگی لباس و جوراب امری عادی بود. امری که کمتر کسی بدان تن می دهد. سُق زدن نان خشک و خالی در میان بچه ها برای رفع گرسنگی در طول روز نیز امری عادی بود.

سوسیالیست های اروپایی به واسطة توسعه یافتگی صنعتی و فکریشان این موضوع را دریافتند و به ترکیبی از سوسیالیسم و لیبرالیسم (دولت رفاه) رسیدند. کمونیست های روسی و آسیایی و جهان سومی  نعل وارونه زدند و موضوع را وارونه دیدند. انتشار جهانی سرمایه را نادیده گرفتند و عزمشان در مبارزه با امپریالیسم را جزم تر کردند. اما نهایتا در غیاب الگویی کارآمد و دموکراتیک به همان سیستمی برگشتند که منتقدش بودند ولی کماکان حاضر نیستند اسمش را ببرند.

بهرام شاه، پادشاه غزنوي هند چون از ملک علاءالدين شکست خورد از ميدان نبرد گريخت و به کلبه دهقاني پناه برد. مرد دهقان طعامي اندک در پيش وي نهاد. بهرام شاه طعام را خورد و رواندازي طلب کرد تا دمي بياسايد. دهقان گفت: به جز اين جُل گاو چيزي ندارم. بهرام شاه گفت: اسمش را نبر، خودش را بياور.

تاریخ بتِ عیاری است که هر لحظه به شکلی در می آید. کسانی که سودای پیشگویی تاریخ از ابتدا تا انتها را دارند، ناچارند با تعمیم ها و تقلیل های ناروا، تاریخ را به نفع ایده های خود و تخت پروکرستِ اندیشه هایشان، تحریف، بازسازی و مصادره کنند.

به خصوص هر چه به دوران معاصر نزدیک می شویم، شدت و سرعت تحولات تکنولوژیکی چندین برابر می شود. ما در آستانه ای از تاریخ ایستاده ایم که فراتر و بیشتر از تحولات کل تاریخ را در عمر خود خواهیم دید. مثلا چه بسا همین ارزهای دیجیتالی، بانک های موجود را از دور خارج کنند و رنگ و بوی متفاوتی به اقتصاد بدهند.

"جیمی بارلت" متخصص رسانه های اجتماعی، از بازگشت به عصر دولت شهرها سخن می گوید. او معتقد است دولت ملت ها برای حا مسائل بین المللی کوچک و برای حل مسائل ملی بزگ اند. شهرهای مجازی مانند سنگاپور و موناکو که حاکمیت مستقل از حکومتشان دارند، ممکن است آینده تاریخی دیگری را رقم بزنند و شهرداران شهرهای بزرگ مانند لندن و پاریس قدرت بزرگی پیدا کرده اند. دموکراسی مستقیم از طریق رای گیری آنلاین هم در دسترس است. (مقاله "بازگشت به عصر دولت شهرها". اندیشه پویا 62)

مراقبت از کوزه تن

مقام بشر و قلب مومن

مراتب عاقبت بینی و عقلانیت